از آن جا که صاحبان با تجربه کبوتر به طور دایمی از کبوتران خود مراقبت میکنند و با آنها سرگرم میشوند، این افراد به سهولت میتوانند ناخوش بودن یا سرحال بودن هر یک از کبوترهای خود را تشخیص دهند.
بنابراین، بهترین منبع اطلاعات در خصوص وضعیت سلامتی کبوتران، صاحبان آنها هستند که به راحتی میتوانند کبوترهای بیمار خود را از کبوترهای سالم جدا کنند و آنها را برای تشخیص قطعی نوع بیماری و درمان در اختیار دامپزشک قرار دهند.
قبل از آن که دامپزشک به معاینه کبوتر بپردازد، باید با مشاهده وضعیت عمومی کبوتر از لحاظ رفتار و حالت، شکل پرها و حرکات تنفسی، سلامت آن را ارزیابی کند.
معاینه بدن، مشاهده نحوه پرواز، چگونگی غذا خوردن و شکل مدفوع، از جمله اقدامات ضروری برای تشخیص بیماری در کبوترهاست.
دامپزشک یا فرد با تجربه میتواند با مشاهده وضع ظاهری کبوتر، سلامت یا بیماری آن را تشخیص دهد.
بدیهی است که تشخیص نوع بیماری که مهمترین وسیله برای تجویز دارو و روش درمان است، نیاز به بررسی دقیقتری دارد.
به طور مثال آبکی بودن غیر عادی مدفوع کیوتر یا دیگر پرندگان، نمایانگر اختلالی گوارشی است که ممکن است اسهال تشخیص داده شود.
در این صورت، اگر کبوتر بیمار قیمتی باشد و ارزش درمان را داشته باشد روش اصولی درمان این است که مدفوع کبوتر مورد آزمایش قرار گیرد تا نوع میکروب یا عامل ایجاد کننده اسهال مشخص شود و داروی مناسب برای آن تجویز شود.
پوست کبوتر سالم درخشندگی خاصی دارد. پوست خشن و غیر شفاف، دلالت بر بیماری کبوتر میکند و ممکن است علت آن آلودگی پرنده به کرمهای رودهای باشد.
قشر خارجی ملتحمه چشمها و غشای مخاطی پلکها صورتی پر رنگ است.
پر خونی این نقاط ممکن است دلالت بر ایجاد اختلال در یک یا چند عضو داخلی بدن پرنده مثل معده یا کبد کند.
تب داشتن پرنده ممکن است باعث پر خونی شدید غشاهای مخاطی شود.
اختلالات کبدی به دلیل ایجاد مشکل در تولید و ترشح صفرا ممکن است سبب زرد شدن غشاهای مخاطی شود.
اختلالات گوارشی، مثل اسهال طولانی مدت، علاوه بر کم شدن آب بدن و بی حالی کبوتر، موجب آسیب رسیدن به غشاهای مخاطی دستگاه گوارش میشود.
معاینه وضعیت عمومی پرنده، شامل مشاهده دقیق قسمتهای مختلف سر(منقار، سوراخهای بینی، دهان، حنجره و نای) است.
لمس کردن چینه دان و بررسی سینه، پاها و فوت کردن بین پرها و دیدن پوست نواحی مختلف بدن، لمس کردن عضلات سینه و مشاهدهی شکل و حالت پرها میشود.
چنان چه عضلات سینهای شل باشد نشانه آن است که پرنده به یک بیماری مزمن مبتلا است.
تحلیل رفتگی عضلات سینهای نیز نشانه بیماری مزمن و ضعف پرنده است. شما میتوانید با لمس شکم پرنده با دو انگشت در صورت داشتن تجربه کافی به وجود یا عدم وجود غدههای سرطانی(تومورها) در ناحیه شکمی پی ببرید.
معاینه مقعد پرنده و بررسی وجود یا عدم وجود مدفوع خشک شده در پرهای اطراف مقعد نیز ضروری است. پرندههایی که اسهال دارند، معمولاً پرهای اطراف مقعد آنها آلوده به مدفوع خشک شده یا مرطوب است. حال آن که پرهای اطراف مقعد پرندگان سالم، تمیز و عاری از مدفوع است.
ضربان نبض در کبوترها 141 تا 149 ضربان در دقیقه است. شما میتوانید با قرار دادن انگشت خود روی سرخرگهای زیر پوستی مستقر روی استخوانهای درشت، نبض پرنده را اندازه بگیرید.
دمای بدن کبوترها 41 تا 43 درجه سانتی گراد و تعداد تنفس آنها باید بین 16 تا 36 بار در دقیقه باشد.
اگر با مشاهدات وضعیت خارجی بدن، امکان تشخیص بیماری وجود نداشته باشد با کالبدگشایی پرنده میتوان به نتیجه قطعی تری رسید.
البته اگر مورد بیمار فقط «یک کبوتر» باشد کالبد گشایی اهمیت چندانی ندارد زیرا لازمه کالبد گشایی ذبح پرنده است.
اما اگر یک بیماری در یک گله پرنده شایع شود بهتر است چند پرنده بیمار را قربانی کنید تا هر چه زودتر و دقیقتر علت اصلی بیماری را تشخیص دهید و اقدام به درمان تمام پرندگان بیمار کنید.
پس از تشخیص بیماری، ادامه درمان شامل تجویز دارو و مراقبتهای ویژه میشود. اگر دارو را مستقیماً به کبوتر بخورانید آن را استفراغ میکند.
بنابراین دارو را باید به همراه آب یا غذای پرنده به خورد آن دهید و چون پرندههای بیمار معمولاً اشتهایی برای غذا خوردن ندارند و ممکن است دارو دادن به آنها از طریق غذا مؤثر واقع نشود.
بهتر است دارو در آب آشامیدنی آنها حل شود. در برخی موارد، دامپزشک ممکن است شکل تزریقی دارو را تجویز کند. علاوه بر تجویز دارو برای پرندههای بیمار، مراقبتهای پرستاری از آنها ضروری است.
نگهداری پرندههای تحت درمان در محیطی با گرما و نور مناسب و عاری از گرد و غبار و تغذیه آنها با غذاهای متنوع، اشتها آور و عاری از گرد و خاک و کفک و در اختیار قرار دادن آب تمیز از جمله ضروریات پرستاری پرندههای بیمار است.
سایت نوین کبوتر هر آنچه که برای پرورش کبوتر نیاز دارید نظیر دانه و مکمل مخصوص کبوتر، قفس کبوتر و لوازم جانبی کبوتر را فراهم آورده است.